Тақырыбы: Күз керемет!

Тақырыбы: Күз керемет!

Мақсаты:Оқушыларға күз туралы түсініктерін молайту,жыл мезгілдерінің ерекшеліктерін байқату;күз айларын атай білуге үйрету. Сөз қорларын байытып, ойлау, есте сақтау қабілеттерін арттыру. Табиғатты аялауға,әсемдікті көре білуге, сезіне білуге тәрбиелеу.

Көрнекілігі:интерактивті тақта, күз мезгілінебайланысты салынған суреттер, жеміс пен көкөніс суреттері, даналық сөздер,жапырақтар және музыкалық аспаптар.

Сабақтың әдістері:көрсету, тақпақтар, ойындар, сұрақ – жауап.

Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі. Сәлемдесу. Білер қазақ баласы. « Сәлем – сөздің анасы» Алдымыздан кезіккен Көп танысты көреміз, Бәріне де ізетпен Біздер сәлем береміз.

ІІ. Топқа бөлу /КӨКӨНІС,ЖЕМІСТЕР, ДАҚЫЛДАР/

Ой қозғау:Ребус шешу/күз береке/ сөзіне

Мұғалім: Ендеше, балалар, қазір күз мезгілі болғандықтан бүгінгі тәрбие сағатымыз да не туралы болмақ. Дұрыс күз туралы. Табиғат-күллі тіршілік атаулының құтты қонысы, алтын ұя бесігі, құт берекесі. Осы табиғаттың төрт мезгілінің ерекшелігі мен есте қалатыны қазан айы. Айнала сары түске боялып, сары алтындай жалтырап көздің жауын алары сөзсіз.

Не қасиет бар дейсің, осы күзде-

Деп айтқаны әркімнің есімізде.

Ет майымен тоқашын қолтықтап ап,

Байлық, ырыс әкелген осы бізге.

Талай-талай басынан таңды асыра,

Алтын дәнін тиеп ап арбасына

Қараңыз өзі бастап кеткен жоқпа,

Отанның берекелі қамбасына- деп ақын ағамызМұқағали Мақатаев жырлағандай бүгінгі тәрбие сағатымызда күз береке туралы, күздің кереметі туралы болмақ. Міне,сары алтындай күзіміздің қуанышты бір күні.Күз айы ерекше берекелі,мерекелі ай.Әрбір үйдің дастарханын дәмге,еліміздің қоймасын дәнге толтыратын Алтын да,жомарт күзіміздіортамызға шақырайық. (Оқушылар қолдарына вазаға салынған жемістерін ұстап ортаға келед)

Күз келеді:

Егін –теріп жиналып

Қамбаларға толады.

Әр көңілге нұр дарып

Әр үйде той болады.

Жылы жаққа бағыт ап

Құстар көкке ұшады.

Сары жапырақ қалықтап

Жердің төсін құшады.

Айтыңдаршы, балалар

Бұл қай кезде болады ?

Балалар хормен:Күзде!

Мұғалім: Осындай дәулеті тасқан еліміздің алқабы астыққа толы болса нан да,ән де болары сөзсіз. Осы балалар дәні дақылдарға нелер жатады? /Арпа, бидай, күріш,жүгері/Дұрыс балалр,көкөніске, жімістерге нелер жатады?Олай болса,Алтын күзіміздің кереметтеріне куә болайық (Ортаға жемістер шығып тақпақтарын оқиды.)

Алма:Күздік апорт алмамыз

Күннен қуат алғанбыз

Жұмыр жерден нәр жиып,

Жұлдыздай боп жанғанбыз.

Шие: Мен шиемін,шиемін.

Күннің көзін сүйемін.

Қышқыл шырын менде бар.

Төмен басты иемін.

Қияр:Көктеп ерте өрмелеп,

Өсемін мен бүр жарып.

Атым қияр, теріп ал

Жиі-жиі суғарып.

Өрік:

Бақта өскен сәні бар,

Гүлі майда көрікті.

Жемісі бар дәмі бал

Жақсы көрем өрікті.

Асқабақ:

Асқабақтың дәмі,

Таңдайымда әлі.

Кептірілген дәмі,

Таптырмайтын дәрі.

Қызанақ:

Қып-қызыл боп қалғанда,

Ауызыңа салғанда.

Не жетеді шіркін-ай,

Қызанаққа жалғанда.

Қарбыз:

Күннің нұрлы шуағы,

Шұғыла боп шылады.

Шөлің әбден қанады,

Көзің шамдай жанады.

Тамылжыған шырыны,

Таңдайымда қалады.

Арпа:

Күрт-күрт шайнап арпаны,

Торы ат тауға тартады.

Арпа көже тоқ екен,

Одан дәмді ас жоқ екен.

Балалар енді осы көкөніс, жеміс,дақылдарды білдік. Солар бойынша топқа бөлінейік.

1-тапсырма :Бір-бірімізге жұмбақтар жасырамыз.

2-тапсырма :Жапырақтардан әр топ өздері аң,құс бейнелерін жапсырады.

3-тапсырма :Семантикалық карта бойынша жұмыс.

Мұғалім:Алтын күз балалар жеміс пен көкөністер, дақылдар туралы жақсы біледі екен. Сіздің себетіңіздежапырақтарыңыз бар секілді,олар тапсырмалар болар бәлкім?

Алтын күз: -Әрине, Жұмбақ жасырайын деп едім. /Жұмбақтар жасырады./

1.Жеп көріп ем өзін мен,

Жас шығарады көзімнен./пияз/

2.Бүрі, бүрі, бүрі бар,

Күн келбетті түрі бар. /Күнбағыс/

3.Піспеген де сырты қара,өзі қатты,

Ал, піскенде ерекше дәмі тәтті./картоп/

4.Жерге қазық қақтым,

Басына айдар тақтым./Сәбіз/

Мұғалім: Алтын күз бұларды ортаға неге шығардыңыз?

Алтын күз: Олар айтысқа шығады.

Көрініс:

Бағбан:(Тырма мен жер жыртып жүреді)

Мұқалмаған жігері,

Атай әлі күшінде.

Қашан көрсең жүреді,

Бау-бақшаның ішінде.

Қолы неткен епті еді,

Бәрін өзі істейді. Ертелі кеш кетпені,

Иығынан кетпейді..(Кетеді)

Бағбан:(Күнбағысқа келеді)

Күнбағыс-ау,Күнбағыс,

Күнді сүйген сен нағыз.

Күн ауғанда сен ауып,

Төбеңнен күн өтпей ме?

Таңдайың кеуіп кетпей ме?

(Жуа,Сәбіз,Картоп ұйықтап жатады)

Күнбағыс кенет басын жерден жұлып алады.

Күнбағыс:-Күнді,күнді қараңдар!Шуағын шашып,нұр төгіп тұр. Қәне,тұрыңдар.Күнді көріңдер. (Әрқайсысын жұлқылап оятады)

Жуа:Не болды? Сәбіз:Бұл не айқай?

Картоп:Ұйқымды бұздың ғой.(Есінейді)

Күнбағыс:Әй,сендер-ақ мүлги бересіңдер.Мен сияқты күнді көрмейсіңдер ме?Сендер ешкімге керек емессіңдер.

Жуа:Біздің адамдарға пайдалымыз.Менде С,В көп. Жөтелге,тұмауға,күйген жерге,басқада ауруларға еммін.

Картоп:Әй,әй!Жуажан,қалай ұялмайсың!Сен адамдарды жылатасың ғой.Адамға пайдалы деп мені айт.Менде глюхоза,крахмал,сахароза деген заттар бар.

Сәбіз:(Бетін шымшып):Ұят-ай!Картоп дегенің мақтаншақ екен ғой.Мақтансам мен мақтанайын. Адамдар мені дірі-дәрмек үшін өсіреді.Содан соң тамақ ретінде өсіред.іМені қан азайғанда,демікпе болғанда,асқазан ауырғанда және де қатерлі ісіктерге де пайдаланады.Мен пайдалымын!

Күнбағыс:Уа,Адам! Біз таң атпай дауласып жатырмыз.Қайсымыз адамға пайдалымыз.Айтып беріңізші!

Адам:Маған бәрің де керексіңдер.Бәрің де пайдалысыңдар.Күнбағыстан алған майға жуаны,картопты,сәбізді қуырып тамақ пісіремін. Сендер жақсы өссін деп кетпенімізді қолымыздан тастамаймыз.Енді дауды қойыңдар.Дәрілік қасиет бәріңде де бар.Күннің нұрын,ауаның тазасын жұтып өсе беріңдер! (Кетеді)

-Ендеше балалар көкөністер мен жеміс- жидектердің пайдасы бар ма?

Алтын күз: Балалар бір жылда неше ай бар?/12ай/ Күз айларын кім айтады?Дұрыс балалар енді сол айлар туралы тақпақ білеміз бе?

ҚыркүйекБірінші қыркүйек,

Білімге бастады.

Мал мен аң жүр билеп,

Құс шарлап аспанды.

Қазан : Жаңартқан ғаламды,

Жаңбырлы ғажап ай.

Осынау заманда

Орнатқан қазан ай.

Қараша: Мол байлық тергені

Шаттығы қаншалық.

Қарашы, өрледі,

Қараша ән салып.

Ән: « Жау, жау, жаңбыр»

Қорытынды/ посторларын қорғайды/

Енді балалар әр топ манадан бері көптеген мағұлматтар алдық. Енді сол алған мағұлматтарымызды алдымыздағы параққа өз топтарының аттары бойынша адамға қандай пайдасы бар екен сол бойынша жазамыз.

Балалр күзде біз көптеген пайдасы бар көкөністер,жемістер, дақылдар туралы білдік. Біз әр уақытта бау-бақшамызды күте білейік.Күте білсек бізге көптеген пайдалы заттар алады екенбіз.

(Балалар ортаға шығып орындайды.)

1-бала.

Құлпынай(Суретін көрсетіп)көздің көргіштігін жақсартады.Кітапты көп оқыса көз талады.Сондықтан құлпынай жеген адамның көру қабілеті жоғарлайды.

2- бала.

Қауын құрамында қант көп.Ол бүйрек,асқазан ауруларына ем.Беттегі безеуді,секпілдерді кетіруге көмектеседі.Ет қайнап жатқанда қауынның қабығын салса жұмсақ болады .

3-бала.

Өрікті Шығыстың ұлы дәрігері Әбу Әли Ибн Сина оның құрамында иод көп болғандықтан қан қысымы,жемсау ауруларын емдеуге қайнатпасын пайдаланған.

4-бала.

Бананның С,В,В,В,РР дәрумендері көп. Тістің түбін бекітеді.Сүйектің қисаюына мүмкіндік бермейді.

5-бала.

Пияз тамаққа ерекше дәм береді.Жұқпалы аурулардың микробын өлтіреді.Сарымсақ пен жуа өкпеге салқын тигенде,жөтелгенде емге қолданылады.

6-бала.Аскөк өт жолын,бүйректі тазалайды.Ағзадағы зат алмасуға көмектеседі.

7-бала.Қарбыз құрамында Ғе көп.Қан көбейтеді. Бүйрек,бауырдың жұмысына көмектеседі.Дәндерінен май алынады.Ішек құртын емдеп,қан тоқтатады.

 

Мұғалім:Алтын күзіміздің жапырақтары арқылы жемістердің емдік қасиеттері мен де таныстық. Осы көкөністерімізбен жемістерімізге байланысты ойын ойнап сергіп алайық.

Ойын

Шарты:Ағашта өсетін жемістерді атағанда қол шапалақтайды (Алма,банан т.с.с). Жерде өсетін көкөністерді атағанда аяқ топылдатады.(Картоп,жуа т.с.с)

Мұғалім:Алтын күзіміздің тапсырмаларын орындадық.Күзіміздің қоштасатын уақыты да жақын екен.

Алтын күз:

Байлығымды жинадым,

Барымды мен сыйладым.

Алға бастар жолым бар,

Аман –есен болыңдар.

Себетке салынған жемістерді таратау

 

Жирен жаман әдеттен, үйренжақсы әдептен

Ашық тәрбие сағаты
Мақсаты: Балаларды адамгершілікке, қарапайымдылыққа, кішіпейілділікке, әдептілікке, жаман әдеттерден аулақ болуға тәрбиелеу. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және сөздік қорын молайту.
Тәрбиелік: Жаман әдеттен аулақ болуға, тазалыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Міндеттері: Жақсы, жаман туралы түсінік беру;
жақсы мен жаманды салыстыра білу іскерліктерін дамыту;
жақсы істер мен әрекеттер жасауға тәрбиелеу.

Шаттық шеңбері.
- Балалар, шеңбер құрып, өлең жолдарын айтайық.
Жақсылықтан үйреніп,
Боламыз біз жақсы адам.
Жамандықтан жиреніп,
Үлгі аламыз жақсыдан.
- Балалар, кәне, бір - бірімізге жақсы лебіздерімізді білдірейікші.
- Қайырлы күн,
- Сабағымызды жақсы оқиық
- Әрқашан күн сөнбесін,
- Аспанымыз ашық болсын.
- Аман болайық.
- Деніміз сау болсын.
- Бәріміз дос болайық. Тату болайық. т. б сөздер айтады.
- Балалар, бізде бүгін «Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен» атты тәрбие сағаты болмақ. Жақсы, жаман, әдептілік туралы мақал - мәтелдерімізді айтайықшы.
Санжар: Үлкенді сыйласаң, елге сыйлы боласың.
Бақберген: Әдептілік белгісі - иіліп сәлем бергені.
Гүлназ:
- Жақсы болу өзіңнен
Жаман болу өзіңнен
Өзіңді өзің ая да,
Өзің үйрен өзіңнен.
Жамандық көрсең біреуден
Мен қандаймын деп ойла.
Жақсылық көрсең біреуден
Мен қандаймын деп ойла!
- Жарайсыңдар, балалар. Балалар, бір - біріне лебіз білдіруі сәлемнен басталады. Сәлем - сөз анасы, сөздің қасиеті, сондықтан оның мағынасына мән беру әдептіліктің, адамгершіліктің баспалдағы. Олай болса амандасудың қандай ережелерін білесіңдер?
Чингизхан: - Таныс адам алыс жерден келсе, оған барып амандасқан жөн.
Нұрасыл: - Ассалаумағалейкум, деп амандасқанда қолғапты шешу керек.
Аяулым:
Ұл - қыз сәлем береміз
Өнегелі өренбіз.
Білер қазақ баласы:
«Сәлем - сөздің анасы».
- Балалар, қозғалмалы ойын ойнайық. (Онда үлкен көрнекілік автобус көлігі, оның ішінде жүргізуші, отыратын екі - үш бала және де әже рөлінде ойнайтын қыз бала).
Ойын: Қозғалмалы ойын. Автобус ішіндегі көрініс.
- Балалар, сендердің үйлеріңде әжелерің бар ма?. Ендеше, мынау біздің әжеміз, ол сендерге базардан алма сатып әкелмекші. Ол үшін қандай көлікке отыруы керек?
- Автобус көлігіне.
- Ендеше, аялдамадан автобус күтейік.(Әже аялдамада тұрады).
Автобус жүргізушісі аялдамаға келіп тоқтайды. Ішіне әжей кіреді. Сол кезде оған ешкім орын бермейді.
- Балалар, қараңдаршы осы көрініс дұрыс па?, әлде бұрыспа?
Балалар еркін түрде өздерінің ойларын айтуға тиіс.
- Жоқ дұрыс емес, үлкен кісіге орын беру керек. Біз үлкендерді сыйлауымыз керек. Амандасуымыз керек. Орнымыздан тұрып: «Сіз отырыңыз» деуіміз керек деп көптеген сөздер айтып, өз ойларын білдіреді.
- Дұрыс айтасыңдар балалар, біз үлкендерді сыйлауымыз керек, амандасып, орнымыздан тұрып орнымызды ұсынуымыз керек - деп тұрып тұрған әжейге орын беріп, отырғызу.

Бізге қонаққа әдемі қыз келіпті.

- Сәлеметсіздер ме, балалар! Менің атым - Әдемі қыз. Мен сендерге құр қол келгенім жоқ. Тапсырмалар ала келдім.
- Балалар, бізге Әдемі қыз(бастауыш сыныбының оқушысы) суреттер алып келіпті. Сол суреттер бойынша сөйлесейік. Жаман әдеттерді қара қалтаға саламыз. Жақсы әдеттерді қызыл қалташаларға саламыз.( тақтаға ілдіру).
- Мына суретке қараймыз, не көріп тұрмыз? Қыз бала мен ұл бала ағаш отырғызып жатыр. Бұл балалар қандай балалар?
Жақсы, онда Азамат қай қалтаға салады екенін көрейік.
- Екінші суретке қарайық. Не көріп тұрмыз?
- Отырғызып қойған ағашты бала келіп сындырып жатыр. Бұл қандай бала?

Жаннұр қандай қалтаға салады екен.
- Ендігі суретте не көріп отырсыңдар?
- Бұл суретте бала ағашқа шығып, құстың ұясын бұзып жатыр. Бұл қандай бала? Жаман бала.
- Ал, мына суретте не көріп тұрсыңдар? Бала құстарға ұя жасап, талға іліп қойды. Қандай бала?
- Жақсы. Олжас қандай қалташаға салады екен.
Өте жақсы, енді екінші тапсырмам.
- Сендер мамаларың мен папаларыңа көмектесесіңдер ме?
- Кәне, қалай көмектеседі екенсіңдер көрейік.
Мұғалім: - Біз үлкенді қалай құрметтейміз, қалай сыйлаймыз?
Нұрасыл: Үлкеннен бұрын сөйлемеу, алдын кеспей құрметтеу керек.

1.Кім үлкенді сыйласа,
Кім үлкенді тыңдаса,
Үлкен болған кезінде,
Сыйлы болмақ өзі де.

2.Апам үшін күнде мен,
Отын ағаш жарамын.
Су құямын гүлге де,
Дүкенге де барамын.

3.Сыпырамын үй ішін,
Жуам ыдыс – табақты.
Апам бірақ мен үшін,
Оқымайды сабақты.
Әдемі қыз:- Балалар, сендер өте тәрбиелі, жақсы мен жаманды ажырата біледі екенсіңдер, үлкенді сыйлай білетін, құрмет көрсете білетін жақсы балалар екенсіңдер. Мен сендерге риза болдым. Сендерге рахмет - деп кластан шығып кетеді.
- Сонымен балалар, жақсы бала қандай болады?
Таза жүректі, әдепті, үлкенді тыңдайтын, кішіге қамқор болатын.
Нұрбақыт:

·Жақсылыққа құштармыз,
Жақсы адам болып шығамыз.
Таза сәби жүректен,
Қабылдаңыз мың алғыс.
Ендігі кезекте қазақтың ырым-тиымдарына кезек береміз.

Қазақтың ырымдары.Аулақ бол жаман әдеттен.

1.Бүйріңді таянба!

2.Жалғыз ағашты кеспе!

3.Үйді айналып жүгірме!

4.Отты шашпа!

5.Күлді баспа!

6.Үлкеннің алдын кеспе!

1)Есікке керілме.Себебі, Бұл әрекет жаман ырымға жатады.

2)Бүйріңді таянба. Таяққа сүйінбе— бұлар жаман әдет.Ертеде кісісі өлген үйдің әр адамдары таяққа сүйеніп тұрған, ал әйел адамдары екі қолымен бүйірін таянып, жоқтау айтып, жылаған. Ендеше, бұл әдетті жасамау керек, бұл- қайғы шақыру болып табылады екен.

3)Батар күнмен таласып ұйықтама-бұл өмірден үміті жоқ адамның ісі.

4)Үйге қарай жүгірме. Үйді айналып жүгірме.Себебі, тосын жағдай болғанда, жаман хабар жеткізірде үйге қарай жүгірген.

·5)Отқа түкірме, су құйма.Себебі, от-өмір, тіршілік көзі саналған

·Көрініс:«Жамандық неден болады ?»

·Жақсы деген немене – жаман деген немене?

·«Адамға ең бірінші білім емес, рухани тәрбие беру керек, тәрбиесіз берілген білім – азаматтың қас жауы. Ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі » деген ұлы ғұлама Әл-Фараби Олай болса, білім бере отырып елін, жерін сүйетін азамат тәрбиелеу үшін отыз баланың артында, алпыс ата-ана бар екенін ұмытпауымыз керек. адам бойында жақсы — жаман қасиеттер болады екен. Ал біз жақсы қасиеттерді ананың ақ сүтімен, бал тілінен бойымызға сіңіреміз. Жақсы бала осы қасиеттерді үйреніп, ұнамсыз қылықтардан аулақ болуға тырысады.

1. Білер қазақ баласы:

Таудай биік талабы,
Жақсы оқитын баланы
Үлгілі екен бұл дейміз.

 

2.Бұғынбай қорғалап,
Болсын үлкенге қолғанат,

Еңбексүйгіш бұл дейміз.

3.Өтірік сөз айтпаса,
Уәдесінен қайтпаса
Шыншыл екен бұл дейміз

Ән: «Туған жер»Кобей Г.

Мақал-мәтелдер

·Сыйламаған жолдасын,

Сыйлай да алмас өз басын.

·Өнерлі бала-сүйкімді,

Жақсы бала сүйкті.

·Ақылды аңдап сөйлер,

Әр сөзін таңдап сөйлер.

·Өнерлі адам өрге озар,

Өнерсіз адам жер соғар.

·Біліп тұрсаң да сұрап ал.

·Көп біл, аз сөйле.

Би : «Жаяу»

Көрініс: «Жаман әдет»

Ән : «Тұлпарым»Маулен Н.

Шазинда Б

Хор: «Бақытты балалық шақ »
Қорытынды:
- Әдемі қыздың әкелген тапсырмаларын орындады. Біздің балалар жамандық пен жақсылықты ажырата біледі. Көптеген тәрбиелі мол түсініктер алды. Сабағымды аяқтамас бұрын, Ұлы ақын Абай атамыздың нақыл да, тәрбиелі өлеңін оқып берейін
(Абай атаның суреті) көрсету.
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол.
Адам болам десеңіз,
Өсек, өтірік, мақтаншақ,
Еріншек бекер мал шашпақ.
Бес дұшпанын білсеңіз,
Талап, еңбек терең ой,
Қанағат, рақым ойлап қой.
- Балалар, сендер осы Абай аталарыңның нақыл өлеңін мәңгі жадыларыңда сақтап, жақсыдан үйреніп, жаманнан жиреніп, әрқашанда білімді, еңбекқор, өтірік айтпай, мақтаншақ болмай, тәрбиелі азамат пен азаматшалар болып өсулеріңе тілектеспін.